شبکه بهداشت و درمان شهریار

وضعیت بروز سل در جهان:

امروزه یکی از بزرگترین مسائل بهداشتی جهان، بیماری سل است. حدس زده میشود که از هر 4 نفر جمعیت جهان، یک نفر به باسیل سل آلوده بوده و در هر ثانیه یک نفر به تعداد آنان افزوده می شود.

میزان بروز سل در سال 2022 در جهان 133 مورد (124-143) در یکصدهزار نفر جمعیت تخمین زده شده است.

متاسفانه تنها 71% از موارد سل تخمینی در سال 2022 از سوی کشورهای جهان شناسایی و به سازمان جهانی بهداشت گزارش شده اند.

بیش از 90% موارد بیماری و مرگ ناشی از سل در کشورهای در حال توسعه رخ می دهد، کشورهایی که 75% موارد بیماری در آنها به فعال ترین گروه سنی به لحاظ اقتصادی (یعنی 15 تا 54 سالگی) تعلق دارد. در این کشورها یک فرد بزرگسال مبتلا به سل به طور متوسط 3 الی 4 ماه قادر به کار کردن نبوده و لذا 20 تا 30% درآمد سالانه خانواده وی از دست می رود؛ این در حالیست که با مرگ چنین فردی به طور متوسط 15 سال درآمد خانواده به طور یکجا از بین خواهد رفت.

اشکال بیماری سل:

سل می تواند تقریباً تمام اعضای بدن را مبتلا سازد، ولی شایع ترین شکل بیماری سل ریوی است. راه انتقال عفونت تقریباً همیشه از راه تنفس است، ولی میکروب سل پس از ورود به ریه و ایجاد ضایعه اولیه می تواند از طریق جریان خون، عروق لنفاوی، برونش ها و یا به علت مجاورت اعضاء، مستقیماً به دیگر قسمت های بدن منتشر شود که به این ترتیب بیماری به دو شکل سل ریوی و سل خارج ریوی در انسان تظاهر می کند.

راه انتقال بیماری سل
هنگامی که افراد مبتلا به سل ریوی سرفه یا عطسه می‌کنند، سل از طریق قطرات تنفسی آنها در هوا پخش می‌شود. در صورتی که فرد سالم، در آن محیط قرار بگیرد و تعدادی از این میکروب‌ها را استنشاق کند؛ آلوده به سل می‌شود. سل از طریق آب، غذا و نیش حشرات منتقل نمی‌شود.
علائم سل چیست؟
سرفه بدون خلط یا با خلط، تب، کم‌اشتهایی، کاهش وزن، خستگی، تعریق شبانه، تنگی‌نفس و گرفتگی صدا، خلط خونی و درد ستون فقرات از علائم اصلی ابتلا به بیماری سل است. اغلب این علائم برای چندین ماه خفیف است بنابراین منجر به تأخیر در مراقبت و درمان بیماری و افزایش خطر گسترش عفونت به دیگران می‌شود.
تشخیص بیماری سل چگونه است؟
بررسی‌های تشخیصی سل شامل بررسی علائم بالینی و معاینه جسمانی بیمار، برخی انواع تست‌ها، کشت خلط و رادیوگرافی قفسه سینه است. در مورد بیمار مشکوک به سل ریوی، از بیمار خواسته می‌شود که یک نمونه خلط را برای آزمایش باکتری سل بدهد.

مهمترین راه پیشگیری از بروز M(X)DR-TB (سل مقاوم به چند داروی ضد سل):

اجرای کامل استراتژی DOTS (درمان کوتاه مدت تحت نظارت مستقیم)، بهترین راه پیشگیری از بروز موارد مزمن سل و گسترش MDR-TB است. به عبارت دیگر، بهترین راه پیشگیری از ایجاد مقاومت دارویی، تبعیت از راهنمای کشوری مبارزه با سل یعنی تجویز صحیح و کامل رژیم درمانی حاوی داروهای خط اول ضد سل به صورت تحت نظارت مسقیم روزانه ی یک ناظر مطمئن، علاقمند و آموزش دیده برای موارد سل حساس به دارو است.

توصیه‌های بهداشتی به بیمار و خانواده:
بعد از دو هفته از شروع درمان امکان انتقال بیماری به دیگران وجود ندارد اما در دو هفته اول درمان، از تماس مکرر با بیمار مبتلا به سل پرهیز کنید.
در تماس کوتاه و گذرا، انتقال بیماری بسیار کم است. برای جلوگیری از انتشار عفونت از فرد مبتلا، هنگام عطسه و سرفه باید دهان پوشانده شود و افراد در تماس با بیمار نیز باید از ماسک استفاده کنند.
در صورتی که علائمی مانند تب، سرفه و کاهش وزن پیدا کردید یا تماس نزدیک با افراد مبتلا به سل داشتید؛ جزو گروه پرخطر ابتلا به این بیماری هستید و بنابراین باید برای آزمایش تشخیص سل به مراکز بهداشتی مراجعه کنید.
بیماران و افراد در تماس با آنها باید دست‌های خود را به روش استریل بشویند.
دستمال‌های آلوده به ترشحات تنفسی بیماران باید در داخل کیسه قرار داده شده و معدوم شوند.
لباس‌ها و ملحفه‌های بیمار باید با آب گرم شستشو داده شود و در معرض نور آفتاب قرار بگیرد.
بیمار از وسایل شخصی جداگانه مانند حوله و ... استفاده کند.
نظافت اتاق فرد بیمار با پنجره‌های باز و با استفاده از ماسک انجام شود.
به بیماران مبتلا به سل توصیه می‌شود که برای رقیق شدن ترشحات و خلط، روزانه از دو تا سه لیتر آب و مایعات مصرف ‌کنند. همچنین بهتر است مواد غذایی پرپروتئین و غذاهایی مانند فرنی، حلیم و سبزیجات را در رژیم غذایی خود بگانجانند.