شبکه بهداشت و درمان شهریار

 

5 اردیبهشت(25آوریل) روز جهانی مالاریا

 

روز جهانی مالاریا در سال 2023 با شعار "زمان تحویل مالاریا صفر: سرمایه گذاری، نوآوری، اجرا"

زملن "به صفر رساندن" مالاریا فرا رسیده است : با  سرمایه گذاری، نوآوری، اجرا"

 بیماری مالاریا چیست؟

 بیماری مالاریا یکی از شایع ترین بیماری های منتقله که بعلت حضور انگل تک یاخته بنام پلاسمودیوم در خون انسان ایجاد می شود. پلاسمودیومها در داخل گلبولهای قرمز خون رشد میکند و پس از رشد ، تکثیر نموده و موجب پاره شدن گلبولهای قرمز خون و بروز علائم مالاریا می شود.

علائم بیماری
اشخاصی که به بیماری مالاریا مبتلا می شوند ابتدا احساس سرما می کنند و سپس لرز می نمایند و بعد دچار تب می شوند و در نهایت عرق می کنند که به این مراحل حمله مالاریا گفته می شود. علائم دیگر مالاریا سردرد ، استفراغ ، بزرگی طحال ، کم خونی و دردهای عضلانی می باشد.

 

حقایق کلیدی

• در سال 2021، نزدیک به نیمی از جمعیت جهان در معرض خطر ابتلا به مالاریا بودند. 
• در آن سال، حدود 247 میلیون مورد مالاریا در سراسر جهان وجود داشت.
• تعداد تخمینی مرگ و میر ناشی از مالاریا در سال 2021 به 619000 نفر رسید.

منطقه آفریقایی WHO سهم نامتناسب بالایی از بار جهانی مالاریا را بر عهده دارد. در سال 2021، 95 درصد موارد مالاریا و 96 درصد مرگ و میر ناشی از مالاریا بود در این منطقه بود. کودکان زیر 5 سال حدود 80 درصد از کل مرگ و میرهای مالاریا در منطقه را تشکیل می دهند.

بررسی اجمالی

مالاریا یک بیماری تهدید کننده حیات است که توسط برخی از انواع پشه ها به انسان منتقل می شود. بیشتر در کشورهای گرمسیری یافت می شود. قابل پیشگیری و درمان است.علائم می تواند خفیف یا تهدید کننده زندگی باشد. علائم خفیف تب، لرز و سردرد است. علائم شدید شامل خستگی، گیجی، تشنج و مشکل در تنفس است.نوزادان، کودکان زیر 5 سال، زنان باردار، مسافران و افراد مبتلا به HIV یا ایدز در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به عفونت شدید هستند.

با جلوگیری از نیش پشه و استفاده از دارو  می توان از ابتلا به مالاریا پیشگیری کرد. درمان ها می توانند از بدتر شدن موارد خفیف جلوگیری کنند.

مالاریا بیشتر از طریق نیش برخی از پشه های  آنوفل ماده آلوده به مردم سرایت می کند. انتقال خون و سوزن های آلوده نیز ممکن است باعث انتقال مالاریا شوند. اولین علائم ممکن است خفیف، شبیه به بسیاری از بیماری های تب دار باشد و همین دلیل دشواری در تشخیص مالاریا است. در صورت عدم درمان، مالاریا فالسیپارم می تواند در عرض 24 ساعت به بیماری شدید و مرگ منجر شود.

5 گونه انگل پلاسمودیوم وجود دارد که باعث ایجاد مالاریا در انسان می شود و 2 گونه از این گونه  آن – پلاسمودیوم فالسیپارم(P. falciparum)و پلاسمودیوم ویواکس( P. vivax )- بزرگترین تهدید را تشکیل می دهند. پلاسمودیوم فالسیپارم کشنده ترین انگل مالاریا و شایع ترین انگل در قاره آفریقا است. پلاسمودیوم ویواکس انگل غالب مالاریا در اکثر کشورهای خارج از جنوب صحرای آفریقا است. گونه های دیگر مالاریا که می توانند انسان را آلوده کنند عبارتند از(پلاسمودیوم مالاریه) P. malariae، پلاسمودیوم اوال (P. ovale)و پلاسمودیوم نولسی( P. Knowlesi.)

علائم بیماری:

شایع ترین علائم اولیه مالاریا تب، سردرد و لرز است.

علائم معمولاً در عرض 10 تا 15 روز پس از گزش توسط پشه آلوده شروع می شود.

علائم ممکن است برای برخی افراد خفیف باشد، به خصوص برای کسانی که قبلاً عفونت مالاریا داشته اند. از آنجایی که برخی از علائم مالاریا خاص نیستند، انجام آزمایش زودهنگام مهم است.

برخی از انواع مالاریا می توانند باعث بیماری شدید و مرگ شوند. نوزادان، کودکان زیر 5 سال، زنان باردار، مسافران و افراد مبتلا به HIV یا ایدز در معرض خطر بیشتری قرار دارند. علائم شدید عبارتند از:

•       خستگی و خستگی مفرط

•       اختلال هوشیاری

•       تشنج های متعدد

•       مشکل در تنفس

•       ادرار تیره یا خونی

•       یرقان (زردی چشم و پوست)

•       خونریزی غیر طبیعی

افرادی که علائم شدید دارند باید فورا مراقبت های اورژانسی دریافت کنند. درمان زودهنگام مالاریا خفیف می تواند از شدید شدن عفونت جلوگیری کند.

عفونت مالاریا در دوران بارداری نیز می تواند باعث زایمان زودرس یا زایمان نوزاد با وزن کم هنگام تولد شود.

بار بیماریبر اساس آخرین گزارش جهانی مالاریا، 247 میلیون مورد مالاریا در سال 2021 در مقایسه با 245 میلیون مورد در سال 2020 وجود داشته است. تعداد تخمین زده شده مرگ و میر مالاریا در سال 2021 به 619 000 نفر در مقایسه با 625 000 در سال 2020 رسیده است.در طول 2 سال اوج همه گیری (2020-2021)، اختلالات مرتبط با کووید منجر به حدود 13 میلیون مورد مالاریا بیشتر و 63000 مرگ بیشتر مالاریا شد. منطقه آفریقایی WHO همچنان سهم نامتناسب بالایی از بار جهانی مالاریا را به دوش می کشد. در سال 2021، این منطقه خانه حدود 95 درصد از کل موارد مالاریا و 96 درصد مرگ و میرها بود. کودکان زیر 5 سال حدود 80 درصد از کل مرگ و میرهای مالاریا در منطقه را تشکیل می دهند.

چهار کشور آفریقایی بیش از نیمی از مرگ و میرهای مالاریا در سراسر جهان را به خود اختصاص داده اند: نیجریه (31.3٪)، جمهوری دموکراتیک کنگو (12.6٪)، جمهوری متحد تانزانیا (4.1٪) و نیجر (3.9٪).

پیشگیری

با اجتناب از نیش پشه یا با مصرف دارو می توان از ابتلا به مالاریا پیشگیری کرد. قبل از سفر به مناطقی که مالاریا شایع است، در مورد مصرف داروهایی مانند شیمی پروفیلاکسی با پزشک مشورت کنید.

با اجتناب از نیش پشه، خطر ابتلا به مالاریا را کاهش دهید:

• هنگام خواب در مکان هایی که مالاریا وجود دارد از پشه بند استفاده کنید
• پس از غروب از کرم های دفع کننده حشرات استفاده کنید.
• از کویل و بخارساز استفاده کنید.
• لباس محافظ بپوشید.
• استفاده از توری مناسب برای پنجره ها 

درمان:

تشخیص و درمان به موقع مالاریا باعث کاهش بیماری، جلوگیری از مرگ و میر و کاهش انتقال می شود. WHO توصیه می‌کند که همه موارد مشکوک مالاریا با استفاده از آزمایش‌های تشخیصی مبتنی بر انگل (از طریق میکروسکوپ یا آزمایش تشخیصی سریع) تأیید شوند.

مالاریا یک عفونت جدی است و همیشه نیاز به درمان با دارو دارد.

داروهای متعددی برای پیشگیری و درمان مالاریا استفاده می شود. پزشکان یک یا چند مورد را بر اساس موارد زیر انتخاب می کنند:

نوع مالاریا

آیا انگل مالاریا نسبت به دارو مقاوم است یا خیر

وزن یا سن فرد مبتلا به مالاریا

آیا فرد باردار است.

رایج ترین داروها برای مالاریا عبارتند از: :

داروهای درمان ترکیبی مبتنی بر آرتمیزینین مانند آرتمتر-لومفانترین معمولاً مؤثرترین داروها هستند.

کلروکین برای درمان عفونت با انگل P. vivax فقط در جاهایی که هنوز به این دارو حساس است توصیه می شود.

پریماکین باید به درمان اصلی اضافه شود تا از عود عفونت با انگل های P. vivax و P. ovale جلوگیری شود.

اکثر داروهای مورد استفاده به شکل قرص هستند. برخی از افراد ممکن است برای دریافت داروهای تزریقی نیاز به مراجعه به مراکز بهداشتی یا بیمارستانی داشته باشند.

حذف

حذف مالاریا به عنوان قطع انتقال محلی یک گونه انگل مالاریا مشخص در یک منطقه جغرافیایی تعریف شده در نتیجه فعالیت های عمدی تعریف می شود. تداوم اقدامات برای جلوگیری از برقراری مجدد انتقال مورد نیاز است.

در سال 2021، 35 کشور کمتر از 1000 مورد بومی این بیماری را گزارش کردند که در مقایسه با 33 کشور در سال 2020 و تنها 13 کشور در سال 2000 افزایش یافته است. گواهی حذف مالاریا از سال 2015، 9 کشور توسط مدیر کل WHO به عنوان عاری از مالاریا تایید شده اند، از جمله مالدیو (2015)، سریلانکا (2016)، قرقیزستان (2016)، پاراگوئه (2018)، ازبکستان (2018)، آرژانتین (2019). ، الجزایر (2019)، چین (2021) و السالوادور (2021).

مراقبت

نظارت بر مالاریا جمع آوری، تجزیه و تحلیل و تفسیر مستمر و منظم داده های مربوط به مالاریا و استفاده از آن داده ها در برنامه ریزی، اجرا و ارزیابی عملکرد بهداشت عمومی است. نظارت بهبود یافته بر موارد مالاریا و مرگ و میر به وزارت بهداشت کمک می کند تا مشخص کند کدام مناطق یا گروه های جمعیتی بیشتر تحت تأثیر قرار می گیرند و کشورها را قادر می سازد تا الگوهای بیماری در حال تغییر را نظارت کنند. سیستم های نظارت قوی مالاریا همچنین به کشورها کمک می کند تا مداخلات بهداشتی موثری را طراحی کنند و تأثیر برنامه های کنترل مالاریا را ارزیابی کنند.

پاسخ WHO

استراتژی فنی جهانی سازمان بهداشت جهانی(WHO)برای مالاریا 2016-2030، که در سال 2021 به روز شد، یک چارچوب فنی برای همه کشورهای بومی مالاریا فراهم می کند. این برنامه برای هدایت و حمایت از برنامه های منطقه ای و کشوری در راستای کنترل و حذف مالاریا در نظر گرفته شده است.

این استراتژی اهداف جهانی جاه طلبانه اما قابل دستیابی را تعیین می کند، از جمله:

•       کاهش بروز مالاریا حداقل 90 درصد تا سال 2030

•       کاهش نرخ مرگ و میر مالاریا حداقل 90 درصد تا سال 2030

•       حذف مالاریا در حداقل 35 کشور تا سال 2030

•       جلوگیری از ظهور مجدد مالاریا در همه کشورهایی که عاری از مالاریا هستند.

 

با استفاده از این استراتژی، برنامه جهانی مالاریا تلاش های جهانی WHO را برای کنترل و حذف مالاریا از طریق:

•       ایفای نقش رهبری در بیماری مالاریا، حمایت موثر از کشورهای عضو و گردهمایی شرکا برای رسیدن به پوشش جهانی بهداشت و دستیابی به اهداف و اهداف استراتژی فنی جهانی برای مالاریا؛

•       شکل دادن به دستور کار تحقیقاتی و ترویج تولید شواهد برای حمایت از راهنمایی جهانی برای ابزارها و استراتژی های جدید برای دستیابی به تأثیر؛

•       توسعه راهنمای اخلاقی و مبتنی بر شواهد جهانی در مورد مالاریا با انتشار موثر برای حمایت از پذیرش و اجرای برنامه‌های ملی مالاریا و سایر ذینفعان مرتبط؛ و

•       نظارت و پاسخ به روندها و تهدیدات جهانی مالاریا.

 

تهیه و ترجمه : مهدی منصوری - کارشناس پیشگیری و مبارزه با بیماری ها

منبع: WHO