شبکه بهداشت و درمان شهریار

به گزارش روابط عمومی شبکه بهداشت و درمان دانشگاه علوم پزشکی ایران در شهریار؛ در روز چهارشنبه 30 آبان 1403 جلسه آموزشی در خصوص تحکیم بنیان خانواده برای گروه هدف اولیای مدرسه و والدین دانش آموزان در مدرسه ابتدایی دخترانه دانا برگزار شد.

در این جلسه لیلا ابوالفتحی؛ روانشناس، مباحثی در خصوص اهمیت سلامت روان در خانواده و تاب آوری، مدیریت استرس و لزوم یادگیری مهارتهای زندگی در بین اعضای خانواده، اهمیت دانش والدین در تربیت صحیح کودک، مطرح نمود. 

روان، مانند عینک ما است. با یک عینک شکسته نمی‌توان زیبایی‌های دنیا را دید و از آن‌ها لذت برد. سلامت روان، یکی از حوزه‌هایی است که با توجه به رشد بی‌سابقه مشکلات روحی و روانی در بین انسان‌ها، اهمیت ویژه‌ای یافته و دانستن اصول آن، برای همه ما ضروری است.

اگر چه معمولا کسی را که بیماری جسمانی نداشته باشد سالم مینامند، ولی تعریف سلامت وسیع تر و جامع تر از این است. سازمان بهداشت جهانی سلامت را چنین تعریف می کند: سلامت عبارت است از «تأمین رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی و نه فقط نبودن بیماری و نقص عضو».

مفهوم سلامت روان جنبه‌های مختلف عاطفی، روانی و رفاه اجتماعی ما را شامل می‌شود به گونه‌ای که می‌توان گفت روی طرز تفکر، احساس، نحوه رفتار ما در هنگام رویارویی با وقایع زندگی، چگونگی مدیریت استرس، نحوه ارتباط با دیگران و تصمیم‌های ما در طول زندگی تأثیر می‌گذارد. بنابراین سلامت روان در هر مرحله از زندگی، از کودکی و نوجوانی گرفته تا بزرگسالی و پیری، بسیار مهم است.

روان شناسی معاصر، برای روابط سالم و انسانی میان والدین و فرزندان اهمیت بسیاری قائل است و آن را اساس سلامت روانی اعضای خانواده در نظر می گیرد.

سلامت روانی در رویکردهای مختلف روان شناسی، تعاریف متفاوتی دارد که این تعاریف به رغم تفاوت ظاهری، با یکدیگر در تناقض نیستند و هر یک از آن ها به بعد خاصی از ابعاد سلامت روان توجه دارند.

خانواده، به عنوان اصلی‌ترین بنیان جامعه محلی است که افراد پس از تولد اولین نقش‌های اجتماعی را در آن تجربه کرده و می‌پذیرند. خانواده یک فرد اصلی‌ترین نقش را در شیوه‌ی تفکر و سلامت روان و عاطفه او در تمام طول زندگیش دارد.
چنانچه خانواده نیازهای اساسی فرزند را برآورده نموده و فضای آرام و سالمی را برای رشد و پرورش او تامین کند، کودک از سلامت روانی بالایی برخوردار بوده و در تمام طول زندگی خود از تاثیرات مثبت آن برخوردار خواهد بود. و برعکس اگر خانواده به عنوان اولین محل رشد، بنیان سست و ناامنی برای کودک داشته و نیازهای روانی و عاطفی کودک را به صورت سالم برآورده نکند، این امر در تمام زمینه‌های زندگی او تاثیر منفی داشته و اثرات منفی آن تمام جوانب زندگی او را تحت تاثیر قرار خواهد داد. نقش خانواده در رشد و سلامت روان افراد از جهات مختلف قابل بررسی است در زیر به مواردی از حوزه‌های سلامت روان که خانواده نقش به سزایی در شکل‌گیری آن دارد اشاره می‌شود.

یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های برخورداری از سلامت روانی، میزان احساس خود ارزشی و حفظ عزت نفس افراد است. اعضای خانواده و مخصوصا والدین اولین کسانی هستند که کودک با آنها ارتباط برقرار می‌کند. کودک به طور ناخوداگاه تمامی رفتارها و طرز فکر والدین خود را بدون هیچ گونه چون و چرا به عنوان درست‌ترین اصول زندگی، پذیرفته و از آنها تقلید می‌کند. تا جایی که اعتماد به نفس و میزان احساس خودارزشی او به شدت تابع رفتار و طرز فکر والدین در مورد اوست.

نوع رفتار و طرز فکری که والدین کودک با او دارند، می‌تواند تعیین کننده‌ی نوع رفتار کودک با خودش و طرز فکر او در مورد خود باشد. چنانچه والدین طرز رفتار پرخاشگرانه، ایرادگیر یا سخت‌گیری بیش از حد نسبت به کودک داشته داشته باشند اعتماد به نفس کودک تخریب شده و اثرات بسیار زیان باری در تمام ابعاد زندگی او خواهد داشت.

روان‌شناسی معاصر، برای روابط سالم و انسانی میان والدین و فرزندان اهمیت بسیاری قائل است و آن را اساس سلامت روانی اعضای خانواده در نظر می‌گیرد. نگاه تحولی به مقوله‌ی بهداشت روانی افراد و بررسی عوامل مؤثر بر آن، از زمان پیش از تولد تا بزرگ‌سالی، نقش مهمی در ارتقای سطح سلامت روانی افراد و پیش‌گیری از ابتلا به اختلالات روانی دارد.

مراحل کودکی تا نوجوانی فرزندان واجد نوعی رشدنایافتگی است که موجب می‌شود، فرزندان در این سنین برای تأمین سلامت روانی خود نیازمند حمایت والدین خود باشند. از این جهت، طبق دیدگاه خانواده‌درمانی روان‌تحلیل‌گری، سرنوشت خانواده و کارکرد بهنجار آن، عمدتا با توجه به رشد اولیه‌ی شخصیت اعضایی که خانواده را تشکیل می‌دهند، تعیین می‌شود.
اگر والدین، بزرگ‌سالانی، بالغ و سالم باشند، سیستم خانواده هماهنگ خواهد بود. هم‌چنین ظرفیت والدین برای فراهم کردن امنیت برای «خود» در حال رشد فرزندانشان، به این بستگی دارد که آیا آن‌ها خودشان از احساس امنیت کافی برخوردارند، یا خیر. هم‌چنین طبق دیدگاه روان‌تحلیل‌گران، والدین باید به اندازه‌ی کافی ایمن باشند تا بتوانند انرژی خود را به مراقبت از نوزاد شان سوق دهند و او این احساس امنیت را از خانواده‌ی اولیه خود و شرایطش در خانواده‌ی جدید خود می‌گیرد. تعامل عاطفی مناسب با کودک از همان اولین روز تولد او، نقش مهمی در سلامت روانی‌اش دارد. پذیرش موجودیت کودک اولین قدم در راستای برآورده کردن این امر است؛ لذا کودکان ناخواسته، اگر با عدم پذیرش والدین در مراحل بعدی رشد شان نیز مواجه باشند، سازمان روانی شان به طور کلی مختل خواهد شد. در روابط عاطفی والدین علاوه بر کم‌بود عواطف ثابت، محبت افراطی و عدم ثبات عاطفی نیز به بهداشت و سلامت روانی کودک آسیب می‌رساند.
کاهش اعتماد به نفس، وابستگی، افزایش اضطراب و بروز حسادت در فرزندان از عوارض و شیوه‌های نادرست برخورد عاطفی والدین است. از ارکان دیگر سلامت روانی در کودکان، رشد‌شناختی مناسب آن‌ها است و در این راستا، وظیفه‌ی مهم والدین فراهم کردن زمینه و بستری مناسب برای ارتقای رشد‌شناختی فرزندان است؛ ایجاد فرصت‌ها و تجارب جدید، بازی‌های پرورش‌دهنده و برانگیختن حس کنج‌کاوی کودک، می‌تواند زمینه‌ساز رشد شناختی مناسب وی باشد.

یکی از مشکلات عصر حاضر آن است که والدین، کمتر فرزندان خود را برای پدر و مادر شدن و مسئولیتهای آن تربیت می کنند. بر عهده گرفتن مسئولیتهای زناشویی و والد شدن، مانند هر امر خطیر دیگری، نیازمند دانش است. 

با توجه به تغییر سبک زندگی و به وجود آمدن چالش‎های متنوع ناشی از پیشرفت بشر لزوم فراگیری مهارت‌های مختلف امری ضروری به نظر می‌رسد. در این شرایط اگر ما نتوانیم برحسب شرایطی که در ان قرار گرفته‌ایم رفتار نکنیم دچار مشکلات متعددی خواهیم شد. اگر نتوانیم این‌گونه مشکلات راه‌حل کنیم زندگی ما روز به روز فشار روانی اش بیشتر می‎شود. با افزایش اینگونه فشار و تنش‌ها افراد جامعه روز به روز عصبی تر می‌شوند. تعاملات سالم جای خود را به تعاملات ناسالم خواهد داد. بنابراین فراگیری مهارت‌های زندگی یک مسله جدی در جامعه است.

اهمیت مهارت های زندگی و سلامت روان

یکی از موضوعات مهم در روانشناسی و مشاوره، مهارت های زندگی است. مهارت های دهگانه زندگی به شرح زیر است:

1. مهارت خودآگاهی و موانع خودشناسی
2. حل مسئله و تصمیم گیری
3. هوش هیجانی 
4. اعتماد به نفس
5. مهارت نه گفتن و جرات ورزی
6. تفکر خلاق
7. تفکر انتقادی
8. مهارت مقابله با استرس
9. مدیریت خشم و عصبانیت
10. ارتباط موثر و مهارت های بین فردی